Wat kikkert een mens op van de eerste zon na die lange winterperiode! Het depressieve winterwit smelt weg en de algemene gemoedstoestand wordt plots opgewekt en vrolijk. Dat is het effect van een simpele zonnestraal. Vitamine D de hoogte in en dikke kleding de kast in. Maar, hoe dieper we de zomer induiken, hoe alerter we moeten zijn voor de gevaren van de zon. We overlopen alles wat je moet weten!
ZONLICHT
Een mooie regenboog toont het spectrum van kleuren dat voor ons zichtbaar is: rood - oranje - geel - groen - blauw - indigo - violet; het bekende ROGGBIV. Maar aan weerszijden van het spectrum gaat het nog een stukje verder. Aan de blauwe kant van de boog bevindt zich nog de ultraviolette straling en aan de rode kant de infrarode straling. De straling die in het dagelijks leven de meest directe gevolgen heeft, is de ultraviolette straling of uv. Deze is net zoals de infrarode straling onzichtbaar voor het menselijk oog, maar die infrarode straling kan je wel voelen. Dat is de warmte die je ervaart als je in de zon zit, maar denk ook aan de warmte van een infraroodstraler in de wellness. Ultraviolette straling kun je noch zien, noch voelen en dat maakt deze stralingssoort net zo verraderlijk. Uv wordt verdeeld in uv A-, uv B- en uv C-straling. Uv C wordt volledig door de ozonlaag geabsorbeerd en bereikt het aardoppervlak niet. Wij hebben dus alleen te maken met de effecten van uv A en uv B. Uv A-stralen hebben een lange golf en dringen diep door in de huid (tot in de dermis of lederhuid), waar ze collageen en elastine kunnen aantasten en huidveroudering veroorzaken. Daarom staat de A ook wel voor Aging. Uv B-stralen zijn krachtiger dan uv Astralen, maar hebben een korte golf, waardoor ze minder diep in de huid doordringen (voornamelijk tot in de epidermis of opperhuid). Uv B-stralen veroorzaken verbranding van de huid en daarom staat de B ook wel voor Burning. De uv B-stralen beschadigen de cellen in de opperhuid waarbij stoffen vrijkomen die de bloedvaten in de lederhuid doen verwijden. Hierdoor wordt de huid rood. Daarnaast prikkelt uv B de pigmentcellen en zet deze aan tot de vorming van melanine, waardoor de huid bruin zal kleuren. Uv A-straling gaat grotendeels door kleding en glas en geeft een uitgesproken reactie in de lederhuid. Ze veroorzaakt ook roodheid van de huid, maar op een andere manier dan bij uv B. Aangenomen wordt dat uv A een directe dilatatie (verwijding) van de bloedvaten geeft zonder tussenkomst van een chemische stof. Het zijn vooral de huidverouderingsprocessen in de lederhuid die negatief beïnvloed worden door uv A. In het ergste geval wordt huidkanker veroorzaakt.
HUIDKANKER
Volgens de kankerregistratie in België en Nederland zijn huidkankers de laatste jaren explosief toegenomen. Daarmee is huidkanker de meest voorkomende vorm van kanker bij blanke mensen. We onderscheiden basaalcelcarcinomen, plaveiselcelcarcinomen en melanomen. Deze laatste zijn de meest dodelijke. De schade die door uv-straling wordt opgelopen is blijvend en cumulatief! Dat geldt ook voor uv-straling van de zonnebank. Met andere woorden, blootstelling aan een zonnebank kan in géén zin je huid voorbereiden voor de zon. Integendeel, hoe meer je een zonnebank gebruikt, hoe minder je achteraf in de zon kan blijven. Zorg ten alle tijden dat je niet verbrandt. Een verbranding kan variëren van milde roodheid tot ernstige blaarvorming en later littekenvorming. Dit is een regelrechte aanslag op de huidcellen en kan blijvende beschadiging van de diepere huidlagen veroorzaken. Zeker op jonge leeftijd. Bescherm kinderen dus optimaal! Deze hele uitleg over uv-straling is natuurlijk niks nieuws onder zon. Iedereen die dit magazine leest, weet dat in zijn achterhoofd vast wel. Maar het is niet slecht om het nog eens zwart op wit te lezen en zo de alertheid en bewustwording weer aan te wakkeren. Want wanneer we eindelijk buiten komen in de zon, durven we wel al eens laks worden … Lees dus zeker verder over de juiste bescherming, zodat je zorgeloos kan genieten. Want natuurlijk heeft de zon ook zijn positieve effecten! De uv-straling zorgt ook voor de aanmaak van vitamine D in de huid, wat nodig is voor de botstofwisseling. Een tekort aan vitamine D kan leiden tot botontkalking of osteoporose wat een verhoogd risico op botbreuken met zich meebrengt. En last but not least is er het vrijkomen van endorfines. Voor het ultieme zomerse feel good-gevoel.
Laat huidvlekjes op regelmatige tijdstippen controleren door een dermatoloog. Hou ze zelf in de gaten met de ABCDE-regel.
> Asymmetrie: controleer of een vlekje een asymmetrisch qua vorm of dikte is.
> Boorden: volg de contour van de vlek en merk onregelmatigheden op
> Colour - kleur: welke kleur heeft de vlek en zijn er verschillende kleuren door elkaar?
> Diameter: hoe groot is de vlek?
> Evolutie: verandert er iets in het uitzicht, de grootte, kleur of dikte van de vlek.
Merk je iets op?
Spreek erover met je arts of maak een afspraakmet een dermatoloog.
Volg voor meer informatie over huidkanker, preventie en vroege behandeling ervan, de Europese bewustwordingscampagne Euromelanoma van de EADO (European Association of Dermato-Oncology).
www.euromelanoma.org
BESCHERMING
Na deze intro is het duidelijk dat we onszelf en de kinderen heel goed moeten beschermen tegen de gevaarlijke gevolgen van de zon. Consensus
is er over de volgende combinatie van maatregelen:
> Beperk de tijd die je doorbrengt in de zon; zoek vaak schaduw op, zeker tussen 12u00 en 15u00.
> Gebruik een zonnebrandmiddel met minimaal factor 30 en smeer regelmatig.
> Draag beschermende en uv-werende kleding, een hoed en zonnebril.
Voor het eerste punt verwijzen we je graag naar het artikel ‘Zoek het in de schaduw!’ op p. 222. Inspiratie te over voor leuke schaduwplekken!
Op het tweede punt en derde punt gaan we graag wat dieper in.
SMEREN, SMEREN, SMEREN!
Hierover bestaat geen twijfel: er moet vlijtig gesmeerd worden. Maar wat? Want in het eindeloze gamma aan zonneproducten is het soms moeilijke het geschikte product te vinden. Bovendien is de laatste jaren bezorgdheid gerezen dat niet alle zonnebrandmiddelen even goed zijn voor onszelf én het milieu. Op de volgende punten moet je letten.
SPF
SPF staat voor Sun Protection Factor en is een beschermingsfactor die aangeeft hoelang je in de zon kan zitten voordat er verbranding optreedt. Dit wil zeggen dat de SPF alleen vertelt hoe goed je product beschermt tegen uv B-straling! Kort gezegd is de factor de vermenigvuldiging van de tijd die je in de zon kan zitten zonder te verbranden. Als je normaal gesproken na 10 minuten zou verbranden, dan zou je met factor 30 pas na 10 x 30 = 300 minuten verbranden. Voorwaarde is wel dat je dan elke 2 uur je insmeert met de zonnecrème met die factor. Dit is dus heel erg afhankelijk van je huid. Huidtypes worden meestal ingedeeld volgens de schaal van Fitzpatrick die zes types onderscheidt. Deze gaan met stijgende pigmentatie van zeer licht (wit, bleek) tot zeer donker (donkerbruin, zwart). Dit bepaalt in welke mate een huid van nature bestand is tegen de zon of zal verbranden. Ook de stand en kracht van de zon speelt hierin een rol. Dit is de zogenaamde uv-index die wordt uitgedrukt in een cijfer van 1 tot 11 en in een kleur van groen tot paars. Dit kan je dagelijks via je weer-app volgen.
Breed-spectrum Naast de bescherming tegen uv B, is ook de bescherming tegen uv A van cruciaal belang. Dit moet apart vermeld zijn op het product. De Europese Commissie adviseert dat de uv A-bescherming ten minste een derde moet zijn van de uv Bbescherming. Ook dan pas mag dat op het product vermeld staan en is het zonneproduct breed-spectrum. Uv A-bescherming herken je aan het logo waarbij UVA in een cirkel staat. Af en toe zal ‘PA’ — Protection Grade of UVA — vermeld staan, met 1 tot 4 plustekens erachter. Dit geeft specifieker de hoeveelheid uv Abescherming aan.
Minerale of chemische filter
Er bestaan twee soorten uv-filters, minerale (ook wel mechanische, anorganische of fysische filters genoemd) en chemische (of organische). Ze hebben allebei voor- en nadelen en worden vaak in combinatie met elkaar gebruikt voor een optimale bescherming. Minerale filters zoals titaniumoxide en zinkoxide zijn niet milieu-belastend en dringen onze huid ook niet binnen. Wel laten ze daardoor een witte waas achter op de huid, wat de meeste mensen niet aangenaam vinden. Deze filters werken immers doordat ze het zonlicht dat op de huid terecht komt, weerkaatsen. Deze filters werken direct (geen inwerktijd nodig), maar zijn niet zo waterbestendig. Minerale filters bestaan ook in hele kleine deeltjes die geen witte waas achterlaten, maar deze kleine nanodeeltjes zijn wel schadelijk voor het milieu omdat ze opgenomen kunnen worden door kleine ongewervelde zeedieren. Ze kunnen nog steeds niet door onze huid, maar voor de mens kunnen deze nanodeeltjes wel schadelijk zijn als ze in spray verwerkt zijn en daardoor ingeademd kunnen worden. Omdat chemische uv-filters wel worden opgenomen in de huid en geen witte schijn achterlaten, worden deze vaker gebruikt. De chemische filter gaat de uv-stralen absorberen en de energie ervan omzetten in een onschadelijke vorm. Het duurt 30 minuten alvorens een chemische filter in werking treedt, dus je moet je zeker een half uur voor blootstelling aan de zon insmeren. Chemische filters zijn wel water-resistent, maar sommige filters worden instabiel bij contact met uv-straling en geven dan niet de bescherming die ze claimen. Daar het kenmerk van chemische filters is dat ze in de huid worden opgenomen, zijn er bezorgdheden over het effect van deze stoffen op het lichaam. Allergische reacties of huidirritaties kunnen voorkomen bij bepaalde chemische filters en ook een effect op het hormoonstelsel werd meermaals onderzocht. Een aantal chemische zonnefilters zijn inmiddels verboden volgens de Europese Wet voor Cosmetica. Verder wordt er voortdurend onderzoek gedaan uitgevoerd naar de andere filters die gebruikt worden. Wij gingen te rade bij Annelies Vanderlinden, apothekeres bij Viata online apotheek. “Volgende uv filters vermijd je best: oxybenzone, octinoxaat, octocryleen en PABA (para-aminobenzoëzuur). Ook andere bestanddelen in zonnebrandcrèmes zoals bewaarmiddelen (parabenen), alcohol, minerale oliën en parfums kunnen een schadelijke invloed hebben op onze gezondheid, onze huid of het milieu. Cosmeticamerken doen meer en meer hun best om controversiële ingrediënten te vermijden en
de negatieve invloeden te beperken.”
Waterkwaliteit
Dat is al een stap in de goede richting. Maar hoe zit dat voor de waterkwaliteit? Wat betreft de impact van zonnecrème voor de waterkwaliteit van je eigen zwembad of zwemvijver thuis moet je je geen zorgen maken. Ons zwemwater wordt immers gefilterd en zuiver gehouden door een aangepast desinfectiesysteem. Dat bevestigt ook Ludo Feyen, waterspecialist bij Labo Derva. “De hoeveelheid organische belasting die door het smeren van zonnecrème extra in het water komt is nagenoeg verwaarloosbaar in een privézwembad of zwemvijver. De monitoring van de waterkwaliteit houdt sowieso rekening met al het organische materiaal dat een zwemmer in het water brengt.” De zogenaamde parameter ‘oxideerbaarheid’ is een maat voor de hoeveelheid organische stoffen afkomstig van urine, huidvet, resten van cosmetica, vervuiling, zweet …. in zwembadwater. “Bovendien gebruiken we zonnebrandmiddelen specifiek wanneer de zon schijnt, en net de zon doet deze organische stoffen al beter vergaan.” Hou dus steeds de parameters van je zwemwater in de gaten en je kan onbezorgd het water in. Voor de zeeën, oceanen en zoetwatersystemen is dat een complexer verhaal. Want daar heb je natuurlijk niet de uitgebreide filtering en waterbehandeling die een zwembad of zwemvijver wel heeft. Door het toenemende aantal huidkankers en de daaraan gekoppelde noodzaak om veelvuldig zonneproducten te gebruiken voor we de zee in gaan, rees ook de vraag of al deze producten wel zo goed zijn het maritieme leven. Hierover zijn uitgebreide wetenschappelijke studies volop bezig om de juiste impact te kennen. Toch gaat men er al van uit dat sommige chemicaliën de gezondheid van koraalriffen en vissen bedreigen. Ook via het afvalwater, wanneer we onze zonnecrème afwassen in de douche of het zwembadwater laten weglopen, kunnen ingrediënten van de uv-filter in de waterwegen terechtkomen. Veel zonneproducten hebben ondertussen een label dat aangeeft dat ze het oceaanleven niet schaden. Apothekeres Annelies Vanderlinden licht toe: “Er worden eco-toxiciteitstests uitgevoerd voor de impact op de levensvatbaarheid van koralen, op de groei van mariene algen en zoetwaterplankton. Ook de biologische afbreekbaarheid is van belang en het vermijden van microplastics. Zo voldoet het Sun Secure-gamma van labo SVR aan de ISO-normen qua algenvriendelijkheid en ongewervelde waterdierenvriendelijkheid. Ook Bioderma zet met hun Photoderm- gamma in op het milieu via het ‘Ocean Care’-label dat garandeert dat hun zonneproducten veilig zijn voor de aquatische ecosystemen. La Roche Posay heeft voor zijn producten het ‘Marine Life’-logo ontwikkeld dat aangeeft dat hun producten een minimale milieu-impact hebben. Ook Caudalie heeft met ‘Ocean Respect’ zonneproducten die milieuvriendelijk zijn.” Kijk bij de aankoop van een zonneproduct steeds naar de afwezigheid van octinoxaat, octocryleen en oxybenzone. Wanneer er bovendien nog gedacht wordt een gerecycleerde verpakking, zijn we helemaal op goede weg.
BESCHERMENDE KLEDING EN ACCESSOIRES
Na het smeren zijn er nog een aantal must-haves die je bescherming optimaliseren. Met een leuke tuniek over je badkleding of een polo met opstaande kraag bescherm je nek en schouders extra, plaatsen die snel verbranden. Maar wist je dat er specifiek uv-werende (bad)kleding bestaat? Zeker voor kinderen is dit een absolute aanrader! Het kan niet genoeg benadrukt worden hoe belangrijk het is hun gevoelige huid tegen de zon te beschermen. En met de leuke pakjes, t-shirts en shorts gaat het insmeren van de niet bedekte delen al heel wat vlotter. Ook voor volwassenen vind je tal van uv-kleding. Zeker voor mensen met een zonneallergie, die extra gevoelig reageren op zonlicht, is dit een hele verademing. Bovendien bestaat er een specifieke uv-wash die bestaande kleding uvwerend maakt. > Meer info hierover vind je op www.you-uv.com.
Voor kleding wordt meestal niet over de SPF (Sun Protection Factor, zie hierboven) gesproken, maar wel over de UPF (Ultra violet Protection Factor). De UPF-waarde geeft aan welk deel van de uv-straling wordt doorgelaten. Zo wordt bij een UPF20, 1/20 van het uvlicht doorgelaten. Bij een UPF 50 is dat slechts 1/50, wat wil zeggen dat 98% wordt tegengehouden. Een uv-wash zal, afhankelijk van het textiel, na één of twee wasbeurten een UPF van 30 tot 50 kunnen bereiken en dit ongeveer 20 wasbeurten behouden. Uv-bestendige kleding is echter zeer gevoelig aan chloorwater, dus steeds je badkleding goed uitspoelen na het zwemmen in een zwembad. Het Nederlandse merk JUJA maakt hoogwaardige en duurzame uv-beschermende zwemkleding UPF50+ voor baby’s en kinderen tot 16 jaar van gerecyclede petflessen. > www.jujawear.nl
Ook voor coole kids, de zwemkleding UPF50+ van Beach&Bandits.
> www.beachandbandits.com
De Solen-collectie van Helly Hansen biedt de hele dag comfort en 50+ UPF-zonbescherming. Met de S.Cafe®- technologie — de infusie van gerecycled koffiedik tijdens het vezelcreatieproces — ontstaat een UPF-bescherming die zowel droog als nat behouden blijft en nooit uitwast.
> www.hellyhansen.com
Als laatste tip geven we graag mee dat je altijd een zonnebril moet dragen en ook een hoed of pet is niet te vergeten. Voor deze items geldt, hoe groter hoe liever! Een grote, goed aansluitende zonnebril beschermt niet alleen je ogen tegen het zonlicht, maar ook de tere huid rondom je ogen. Die kraaienpootjes door te fronsen met je ogen zijn nergens voor nodig … Met de brede rand van een hoed hou je naast je hoofdhuid — een belangrijk punt voor mensen met dunner wordend haar, heel kort haar of een kaal hoofd — ook een deel van je gezicht uit de zon. Dus laat de inner fashionist(a) in je los, en ga voor over-sized modellen. Je Instagramfoto’s zullen er alleen maar meer door geliket worden
