Een eigen zwembad is plezierig. Het is een luxe om in je eigen tuin te kunnen stoeien in het water. Zeker als je jonge kinderen hebt, is een eigen bad een grote troef. Maar precies omwille van die kinderen beginnen steeds meer mensen na te denken over het onderhoud van hun pool. Met name het gebruik van chloor wordt steeds meer in vraag gesteld. En dat niet alleen omwille van de kinderen. Men begint steeds meer na te denken over de ecologische impact van ons zwemparadijs. Zo is er op de markt een beweging merkbaar van pure zwembaden naar natuurlijkere zwemomgevingen waar een vleugje groen in het water een heel eigen sfeer geeft aan je zwemomgeving, waar je een stuk gezonder in kan zwemmen en waar je geweten niet zo zwaar opspeelt.
Filteren met glas
Jan Van den Bulcke (E-clear): ‘Voor veel mensen is een ‘groen’ zwembad in eerste instantie een zwembad zonder chloor. Wat de waterbehandeling betreft is het inderdaad mogelijk om zonder chloorproducten te werken. Technieken en technologie om dezelfde desinfecterende werking te verkrijgen zonder de nadelige gevolgen van chloor te moeten ondergaan, bestaan inderdaad. Deze technieken kunnen echter niet op zichzelf staan en dienen ondersteund te worden door performante filtersystemen en een grondige en accurate monitoring van een reeks parameters die er samen voor zorgen dat zwemmen zonder chloor effectief mogelijk is en dat algengroei en biofilm worden vermeden. Om niets aan het toeval over te laten hebben we het E-Clear concept ontwikkeld dat 100% chloorvrij zwemmen garandeert.’
‘Het is noodzakelijk om af te stappen van zand als filtermateriaal en over te stappen op Glasfiltermedium(GFM+). Bij zand wordt veel van het organische materiaal niet verwijderd. Een gedeelte blijft tussen het filterzand zitten. Het water wordt daar voortdurend doorgepompt zodat het biologisch vervuild blijft. En dus had je tot voor kort chloor nodig om dat af te breken. Sinds enkele jaren kan je ook glaskorrels gebruiken. Die hebben geen interne structuur, dus kunnen bacteriën niet penetreren zoals in zand wel gebeurt. Kanaalvorming en verstening van het filtermedium worden vermeden zodat de groei van bacteriën, verantwoordelijk voor die typische chloorgeur, niet optreedt. Iets wat je met E-Clear GFM+ dus vermijdt. De zuurstofoxydatie van zijn kant splitst de waterstofatomen in vier elementen: zuurstof, waterstof, zuurstofradicalen en waterstofperoxide. Die drie laatste zijn onstabiele stoffen die een erg sterke oxidatie geven, maar even snel weer terugkeren in hun oorspronkelijke staat: water. Zuurstof daarentegen heeft een bufferende, ontsmettende werking in het zwembad zelf. Die plotse oxidatie zorgt voor de verbranding van al het organische materiaal, virussen en bacteriën. Zo’n systeem heeft echter wel een goede pomp- en filtratie-installatie nodig. In het E-Clear systeem werkt men met een kringloop waar het water binnen de vier uur rond gepompt wordt terwijl het enerzijds door oxidatie, maar tijdens het rondpompen ook nog eens door koperionisatie gezuiverd wordt en optioneel nog eens extra langs een UV-desinfectielamp stroomt. Dat ionisatieproces werd ontwikkeld door NASA voor de drinkwatervoorziening in ruimtecapsules en -stations.’
Groener filteren
Volgens de toonaangevende groothandels Pomaz en LMP gaan ze nog een stap verder: AFM. AFM staat voor Actief Filter Medium en bestaat uit actieve korrels van gerecycled – milieuvriendelijk! – glas. De glaskorrels worden zo geladen dat ze in staat zijn om als een soort magneet voor maar liefst 90% zelfs de kleinste vuildeeltjes uit het zwembadwater naar zich toe te trekken. Bacteriën hechten zich niet makkelijk aan AFM. Je hoeft dus nauwelijks nog chemicaliën te gebruiken en de filter moet minder lang en minder vaak worden teruggespoeld, waardoor je ook op je waterrekening bespaart. De chemicaliën vervang je door NoPhos, een middel dat de voedingsbron voor bacteriën afbreekt en daardoor de groei van bacteriën voorkomt en vermindert. NoPhos haalt fosfaten uit het water en maakt van minuscule vuildeeltjes vlokken die beter door de AFM filter kunnen worden opgevangen. NoPhos gaat trouwens ook bacteriën in leidingen en bij inbouwdelen te lijf. Het gebruik van een AFM filter is beter voor het milieu omdat AFM geen vuil absorbeert. Het vuil laat dus makkelijk en snel los bij het terugspoelen. Bovendien moet je dank zij de combinatie AFM- NoPhos minder vaak terugspoelen. En dat scheelt water en energie, want hoe minder water er verloren gaat bij het terug spoelen, des te minder vaak het zwembad bijgevuld (en opgewarmd) hoeft te worden. Én met AFM in combinatie met NoPhos verbruik je 50 tot 80 procent minder chemicaliën. Buiten al deze voordelen gaat AFM ook nog eens een filterleven lang mee.
Hybride zwembad
Bart Lauwers van Maître d’Eau heeft zijn eigen oplossing voor het ‘vergroenen’ van je zwembad: het hybride zwembad.
Bart: ‘Zwemvijvers kunnen zonder chloor maar hebben het nadeel dat ze een zanderige of modderige bodem hebben, indien ze niet regelmatig onderhouden worden. Je kan de wanden bijna niet algenvrij houden en je mag bezoek verwachten van libelles, kikkers en hagedissen. En dat schrikt best wel wat mensen af. Ik verkoop naast zwemvijvers vooral hybride zwembaden. En daar is een groot verschil tussen.’
Pluspunten van het zwembad
‘We hebben de pluspunten van beide systemen gekoppeld in één systeem: géén biobad en géén zwemvijver maar een hybride zwembad. Zo’n bad heeft een aantal troeven. Het is proper. Niet alleen het water maar ook de wanden, vloer en omgeving. Pas op, zo’n bad heeft nauwelijks last van algen. We hebben het eenvoudiger gemaakt om het grootste gedeelte van die algen te vermijden en het resterende gedeelte gemakkelijk te kunnen verwijderen. We werken daarom met een heel bijzondere liner die door een fabrikant speciaal voor ons gemaakt is: een zwembadliner zonder de stoffen die planten kunnen doden, met glasvezel versterkt zodat hij enorm sterk en flexibel is en voorzien van vier lagen vernis. Daardoor moet je de liner niet meer schuren en schrobben, maar enkel nog dweilen. Dat spaart al gauw enkele uren werk uit per week.’
‘Op ons hybride zwembad leggen we een isolerend rolluik. Daardoor trek je de algenafzetting onwaarschijnlijk naar beneden omdat algen licht nodig hebben en zich onder zo’n roldek te weinig kunnen ontwikkelen. Weer een beperking van het onderhoudswerk dat je er aan moet besteden. Als je je zwembad niet afdekt ben je om de drie dagen aan het schrobben en labeuren. Met ons zwembad en een roldek nog één keer in de twee weken maximaal een uurtje.’
‘Een ander voordeel van een hybride zwembad is dat je het kan organiseren als een gewoon zwembad wat betreft accessoires. Je kan er makkelijk ledlichtjes, jetstreams of geluid in monteren onder de waterspiegel.’
Minpunten van de zwemvijver
‘Dan zijn er de minpunten van de zwemvijver die we willen counteren. Het opwarmen van water zorgt als het ware voor een explosie van bacteriën die normaal gezien door de chloor worden bestreden. In samenwerking met Labo Derva hebben wij een oplossing gevonden om die bacterievorming samen met zware UV-straling onder controle te houden. Ik zeg niet dat we de bacteriën volledig doden. Dát kan je enkel met chemische middelen. We houden de bacterievorming onder controle en laten al onze hybride zwembaden drie keer per jaar controleren door een onafhankelijk labo en delen die resultaten mee. De resultaten bewijzen dat die bacterievorming perfect onder controle is, zonder gebruik van chloor of allerhande chemicaliën.’
‘Een ander minpunt van een zwemvijver is de kalkafzetting. Dat is een groot probleem want als je boven een bepaalde hoeveelheid kalk hebt in je zwemwater, dan zegt de natuur: ik smijt die kalk weg. Het zet die kalk af op alles waar maar kan: verlichting, leidingen, filters … En je krijgt er die niet meer af. Dus voeg je in je zwembad een pH- en pH+ product toe. Maar dat kan je niet in een natuurlijke omgeving. Samen met het labo hebben wij een type biologisch zuur ontwikkeld dat de kalkafzetting volledig teniet doet door de pH-waarde neutraal te houden. Het zuur doodt echter de planten en bacteriën niet en dient niet als voeding voor de algen.’
De vraag blijft dan: wat doen we in de winter met al die planten in ons hybride zwembad?
‘Heel eenvoudig’, volgens Bart Lauwers: ‘We opteren meestal voor zes maanden een natuurlijk en zes maanden een gewoon zwembad. Van zodra het koud wordt schakelen we over naar een gewoon zwembad maar dan zonder chloor en wordt de plantenzone niet meer gebruikt. In de zomer filteren we dus met planten en in de winter met een desinfecterende vloeistof die herleid wordt tot water en zuurstof. Op die manier kunnen we het zwembad in de winter verwarmen en heb je ook op koudere dagen plezier van een extreem proper zwembad zonder winterstilstand.’
Met eén druk op een toets kies je dus tussen 2 soorten filtermogelijkheden van het water : een plantenfilter of een chloorvrij zwembad: dit 12 maanden per jaar!
Maitre d’eau gebruikt pompen met variabele snelheid, ledverlichting, opwarming met zonne-energie en zeer zuinige warmtepompen om de ecologische voetafdruk te minimaliseren. De helderheid van het water wordt op basis van mechanische filtratie met AFM geoptimaliseerd.
Zwemvijver
Het ultieme ‘groene’ zwembad is uiteraard de zwemvijver. Dit is iets voor mensen die écht van de natuur houden en er niet mee zitten dat het water niet helder en de ondergrond niet azuurblauw is. Een zwemvijver is min of meer een natuurlijk water met alle voor- en nadelen. Je hoeft er geen chloor in te gebruiken. In feite hoef je er niets in te gebruiken. Maar je moet er dan wel rekening mee houden dat je zwemomgeving vuil wordt, dat je wat algenaanslag krijgt op bodem, wanden en trappen en dat er beestjes zoals insecten, kikkers, salamanders en waterjuffers in zullen wonen. Dus hier zal je ook moeten poetsen om dit min of meer proper te moeten houden. Je kan de natuur best een beetje zijn gang laten gaan. Máár, zoals gezegd: het is iets voor de echte natuurliefhebbers die rustig wat willen plonzen in natuurwater. En dan stelt zich uiteraard nog de vraag: hoe ecologisch is jouw zwemvijver? Een ernstige doorlichting doet sommige eigenaars van een zwemvijver misschien toch nog even schrikken. We overlopen de verschillende elementen van een zwemvijver.
Het gebruik van chloor wordt hoe langer hoe meer in vraag gesteld door de sector, maar ook door geneesheren en onderzoekers die steeds beter de schadelijke gevolgen van chloor kunnen vaststellen. Los van het feit dat chloor ruikt en kan zorgen voor een beklemmend gevoel en een uitgedroogde huid, blijkt het ook nefast te zijn voor de gezondheid. Zeker in het geval van kinderen is het veelvuldig zwemmen in chloorwater af te raden. Ze maken meer kans op het ontwikkelen van astma, hooikoorts of neusslijmvliesontstekingen. Vrijwel de helft van de kinderen in ons land heeft aanleg voor één of andere vorm van allergie. Naarmate die kinderen meer zwemmen in een zwembad met chloor, neemt die kans op allergie alleen maar toe. Vooral baby’s, peuters en kleuters blijven beter weg uit het zwembad, concluderen vorsers van de universiteit van Louvain-la-Neuve. De these van de Belgische professor Alfred Bernard wordt ondersteund door vorsers in Zweden die tot precies dezelfde conclusie kwamen.
Verschillende soorten impact
Guido Lurquin: ‘Hoe zwaar of licht de ecologische voetafdruk van een zwemgelegenheid is, hangt af van heel veel factoren. Wijzigen van reliëf, vervoer van grond, fabricatie en aanvoer van bouwmaterialen spelen een rol. Levensduur, recyclagemogelijkheden, waterverbruik en energieverbruik doen ook mee. Als je kiest voor een zwemvijver genereer je minder vervuiling door chemische producten en zorg je dus automatisch voor een lagere ecologische voetafdruk. Maar er bestaan veel soorten zwemvijvers en dat betekent telkens een andere impact op het milieu. Een zwemvijver gebouwd met dikke betonmuren, rustend op een zware gewapende fundering, heeft een hogere impact dan een zwemvijver met schuin hellende wanden, gewoon uitgegraven in de grond. Een waterdichting in PVC folie is minder ecologisch dan eentje in PE folie omdat er bij PVC vorming is van schadelijke PCB’s en dioxines. Een waterdichting in EPDM folie, zoals die bv. verdeeld wordt door DistriPond, is nog beter want die heeft volgens recente studies een vier maal lagere milieu-impact dan andere vergelijkbare folies.’
‘Een randafwerking in zware hardsteen straalt klasse uit maar vraagt meer transport dan een eenvoudig randje waarbij de folie gewoonweg over een lat wordt geplooid. En als dat dan geen tropisch hardhouten lat is maar wel uit gerecycleerd materiaal, dan is dat wellicht nog veel beter. Een zware stenen toegangstrap is gemakkelijk en luxueus maar heeft meer impact dan een simpel laddertje.’
Energieverbruik
‘Let zeker op het energieverbruik van de pompen die de filter aandrijven. Er is een enorm verschil in verbruik tussen de verschillende merken en types. Dat kan gaan van 200 tot 1000 Watt. Een groot verschil voor het milieu en ook voor de portemonnee!’
‘Verlichting van de zwemzone is leuk en romantisch maar ook hier is er een enorm verschil in verbruik. Een halogeenspot van 150 Watt kan vervangen worden door een led van 10 Watt of misschien 5 Watt. Het licht zal wat anders zijn maar nog sterk genoeg. Verwarmen van het bad betekent een hoog energieverbruik ook al zorgt een warmtepomp ervoor dat die gemiddeld vier maal hoger rendeert. Hoe donkerder de kleur van de waterdichting hoe minder behoefte aan verwarming want hoe meer zonverwarming.’
Zwemvijver of zwemval
‘En dan is er nog de directe impact van de zwemgelegenheid op de tuin zelf. Wordt het bad een ‘val’ voor egel en mol omdat deze over de dekstenen heen in het water sukkelen en er niet meer uit kunnen? Of wordt de zwemvijver met glooiende randen en rolkeien net een veilige drinkplaats? Het hangt ervan af hoe natuurlijk de zwemvijver is en vooral in hoeverre hij echt ‘vijver’ mag zijn.’
‘Ten slotte is er het doel van de vijver. Dient hij enkel om alleen baantjes te trekken of gebruik je hem ook om de kinderen iets te leren? In een zwemvijver die natuur-lijk mag zijn en waar het waterleven wordt aanvaard zoals het is, zullen ze alle dagen iets nieuws ontdekken, zeker als ze een duikbril met snorkel cadeau krijgen. Denk ook na over de bestemming van de zwemgelegenheid in de toekomst. Als binnen tien jaar de kinderen het huis uit zijn, blijft het dan per definitie een plaats om te zwemmen of wordt het vooral een decoratieve waterplas met waterlelies, libellen, kikkervisjes en watersalamanders? Een natuurbiotoop dus, een natuurreservaat. Dan wordt de zwemvijver echt groen als het emerald forest.’
